5 Minuty
Sztuczna inteligencja zaczyna konkurować z lekarzami nie tylko w diagnostyce, lecz także w... empatii. Ostatnie przeglądy badań sugerują, że automaty generujące odpowiedzi potrafią brzmieć bardziej współczująco niż ludzie — ale co to naprawdę oznacza dla pacjentów i systemu opieki zdrowotnej?
Jak AI „wygrywa” w testach empatii
Przegląd opublikowany w British Medical Bulletin porównał 15 badań, w których badacze oceniali pisemne odpowiedzi generowane przez AI i przez pracowników ochrony zdrowia. W 13 z 15 prac algorytmy otrzymały wyższe oceny empatii. Brzmi to jak przełom: maszyna, która „rozumie” pacjenta lepiej niż człowiek.
Jednak ważne jest, by rozłożyć ten wynik na czynniki pierwsze. Po pierwsze, badania dotyczyły pisemnych odpowiedzi — czyli formatu, który faworyzuje AI. Nie analizowano rozmów twarzą w twarz, gdzie ton głosu, gesty i kontekst sytuacyjny mają kluczowe znaczenie. Po drugie, oceniano jedynie, czy teksty brzmiały empatycznie, a nie czy poprawiały rzeczywiste wyniki leczenia.
Dlaczego statystyka nie oddaje całego obrazu
Ocena empatii na podstawie gotowego tekstu to wyłącznie pomiar powierzchowny. Narzędzia oceniające empatię w tych badaniach skupiały się na formie — użyciu ciepłego języka, zapewnień, powodujących wrażenie zrozumienia. Ale czy taki tekst:
- pomija ostrzeżenia kliniczne,
- nie rozpozna ważnych niuansów medycznych,
- może udzielić nieodpowiednich lub niepełnych porad?
Badania rzadko mierzyły te potencjalne szkody. Innymi słowy: AI może „brzmieć” lepiej, ale czy prowadzi to do lepszej opieki?
Systemowe przyczyny kryzysu empatii
Istnieje prostsze, systemowe wytłumaczenie: lekarze po prostu mają coraz mniej czasu i energii na empatię. W wielu systemach opieki zdrowotnej lekarze spędzają znaczną część dnia na dokumentacji elektronicznej i procedurach administracyjnych. To przerzuca ciężar ludzkiej relacji na tryb papierologii — i to w warunkach, które wyczerpują emocjonalne zasoby.
Wypalenie zawodowe jest realnym czynnikiem: w badaniach co najmniej jedna trzecia lekarzy pierwszego kontaktu zgłasza objawy wypalenia, a w niektórych specjalizacjach odsetek ten przekracza 60%. Przewlekły stres osłabia zdolność do autentycznej troski — nie jest to moralny defekt, lecz fizjologiczna reakcja organizmu.
.avif)
Czego AI nigdy nie zastąpi
Pomimo imponujących wyników w testach językowych, są elementy opieki, których żadne oprogramowanie nie odtworzy w pełni:
- fizyczna obecność: przytrzymanie dłoni przestraszonemu dziecku, dotyk uspokajający pacjenta w bólu,
- czytanie mowy ciała i niuansów, które pacjent sam może nie umieścić w wiadomości,
- kontekst kulturowy i moralne rozstrzygnięcia, kiedy wytyczne kliniczne kolidują z wartościami pacjenta,
- emocjonalna cisza przy łóżku umierającego — obecność, która nie wymaga słów.
To nie drobne dodatki — to serce medycyny, które często decyduje o tym, czy leczenie jest skuteczne i ludzkie.
Jak naprawić system zamiast zastępować człowieka
Scenariusz, w którym „empatyczne” AI zastępuje wypalonych lekarzy, jest groźny i przewrotny: technologia przejmuje to, co robiła ludzka empatia, a ludzie zajmują się zadaniami administracyjnymi, które maszyny mogłyby wykonać znacznie lepiej. Aby tego uniknąć, potrzebne są trzy zmiany systemowe:
1. Edukacja skoncentrowana na komunikacji
Umiejętność empatycznej komunikacji powinna być rdzeniem kształcenia medycznego — nie dodatkiem. Trening powinien uwzględniać praktyczne scenariusze, od pracy z dziećmi po rozmowy o końcu życia.
2. Projektowanie systemów sprzyjających empatii
Zmniejszenie obciążeń administracyjnych, inteligentne wykorzystanie AI do automatyzacji dokumentacji i wydłużenie czasu konsultacji pozwoliłoby lekarzom wrócić do tego, co robią najlepiej: opieki nad człowiekiem.
3. Rzetelne badania nad skutkami AI
Potrzebujemy badań, które zmierzą nie tylko odbiór językowy, ale i realne efekty kliniczne: wpływ na trafność diagnoz, bezpieczeństwo pacjentów, trajektorię zaufania i jakość relacji terapeutycznej.
Expert Insight
„Wyniki porównań AI i lekarzy nie są wyrokiem, lecz sygnałem alarmowym” — mówi dr Anna Kowalczyk, specjalistka ds. komunikacji w opiece zdrowotnej. „Technologia ma potencjał odciążyć lekarzy, ale bez zmian systemowych ryzykujemy, że to właśnie relacja lekarz–pacjent zostanie utracona”.
Co to oznacza dla pacjentów i decydentów?
Pacjenci powinni oczekiwać, że nowe narzędzia będą wspierać, a nie zastępować ludzką opiekę. Decydenci muszą inwestować w badania nad skutkami wdrożeń i w systemy, które chronią czas lekarzy na bezpośrednią pracę z pacjentem. Sztuczna inteligencja może być albo narzędziem do odbudowy empatii, albo wygodną wymówką do jej zaniedbania.
W praktyce najlepsze rozwiązania będą hybrydowe: AI zajmie się rutyną i dokumentacją, a ludzie — tym, co w opiece najtrudniejsze i najważniejsze. Pytanie nie brzmi już „czy AI jest empatyczne?”, lecz „czy potrafimy użyć tej technologii, żeby ludzie mogli być bardziej ludzcy?”.
Zostaw komentarz