Przełom w polskiej energetyce: OZE wyprzedziły węgiel w miksie energetycznym

Historyczny przełom — OZE przed węglem

Eksperci prognozowali to od miesięcy, ale tempo zmian i tak zaskoczyło rynek. Z danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) oraz Urzędu Regulacji Energetyki (URE), opublikowanych w biuletynie Agencji Rynku Energii, wynika, że w czerwcu 2025 r. odnawialne źródła energii (OZE) wyprodukowały w Polsce więcej energii elektrycznej niż elektrownie węglowe. To pierwszy taki przypadek w historii polskiego miksu energetycznego.

Jakie technologie napędziły zmianę?

Wzrost produkcji z OZE to efekt rozwoju farm wiatrowych (onshore i rosnąco offshore), dynamicznego wzrostu fotowoltaiki (PV), rozwoju instalacji biogazowych i biomasowych oraz rosnącej liczby instalacji hybrydowych i współspalania biomasy. To także efekt inwestycji w inteligentne systemy zarządzania energią (EMS), SCADA i cyfrowe rozwiązania prognostyczne, które poprawiają integrację zmiennej generacji z siecią.

Funkcje i cechy kluczowych rozwiązań

• Farmy wiatrowe: duża skala produkcji przy niskich kosztach marginalnych; coraz częściej integracja z magazynami energii.
• Instalacje fotowoltaiczne: modułowość, szybki czas budowy, rosnąca efektywność paneli PV i inwerterów.
• Magazyny energii (BESS): stabilizacja sieci, usługi bilansujące i optymalizacja podaży z OZE.
• Systemy cyfrowe: prognozowanie produkcji, zarządzanie popytem (demand response) i platformy DSO/TSO dla inteligentnych sieci.

Dane i rozbieżności: MKiŚ/URE kontra PSE

Według Agencji Rynku Energii (na podstawie danych MKiŚ i URE) udział OZE w czerwcu 2025 wyniósł 45,6% vs. 42,3% dla węgla. Forum Energii podkreśliło, że to najwyższy miesięczny wolumen i udział OZE w historii. Z kolei Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) w swoim miesięcznym raporcie wskazały inne proporcje — około 51% z węgla i 40% z OZE. Różnice wynikają z metodologii: PSE operuje danymi w czasie rzeczywistym zbieranymi podczas pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, podczas gdy statystyki MKiŚ/URE są wynikiem końcowej weryfikacji i rozliczeń.

Porównanie: OZE vs. węgiel — zalety i wyzwania

Przewaga OZE to niższe emisje CO2, mniejsze koszty operacyjne i rosnąca skala inwestycji technologicznych. Węgiel wciąż zapewnia elastyczność i stabilność mocy, ale jego rola kurczy się wraz ze spadkiem wydobycia i sprzedaży.

Zalety OZE

• Redukcja emisji i zgodność z celami klimatycznymi.
• Obniżanie kosztów energii z uwagi na skalę i spadające CAPEX jednostkowy PV i wiatru.
• Możliwość integracji z magazynami i cyfrowymi platformami zarządzania siecią.

Wyzwania

• Zmienne źródło energii wymaga rozwoju BESS, elastycznych jednostek i usług bilansujących.
• Potrzeba modernizacji sieci przesyłowych i dystrybucyjnych (smart grid).
• Polityka, regulacje i mechanizmy rynkowe muszą przyspieszyć wdrażanie innowacji.

Spadek wydobycia węgla i znaczenie rynkowe

Fundacja Instrat zauważa, że miesięczne wydobycie i sprzedaż węgla w 2025 r. były znacznie niższe niż trzy lata wcześniej — tylko w styczniu przekroczono poziom 4 mln t, a w kolejnych miesiącach często obserwowano spadki poniżej 3 mln t. W efekcie pierwsze półrocze zamknęło się około 20,4 mln t wydobycia i 20,2 mln t sprzedaży, co oznacza spadek rzędu ~27–31% w porównaniu z 2022 r. To przyspiesza transformację energetyczną i zwiększa popyt na technologie OZE, magazynowanie energii i rozwiązania cyfrowe.

Use case'y i zastosowania technologiczne

Przykłady praktycznych wdrożeń: hybrydowe parki PV + BESS zapewniają usługi regulacyjne; farmy wiatrowe z systemami prognostycznymi poprawiają alokację mocy; instalacje biogazowe dostarczają elastyczności w godzinach nocnych. Dla firm techowych i start-upów to obszar ogromnych możliwości: rozwój algorytmów predykcji, platform VPP (Virtual Power Plant), integracja IoT w zarządzaniu aktywami energetycznymi.

Znaczenie dla rynku i regionu

Dla Polski i regionu Bałtyku konsekwencje są technologiczno-gospodarcze: zwiększony popyt na turbiny wiatrowe, moduły PV, magazyny energii i systemy sterowania. To również impuls dla cyfryzacji sieci i wzrostu sektora usług energetycznych — od projektowania systemów po operacje i utrzymanie (O&M).

Podsumowując: czerwiec 2025 r. to kamień milowy transformacji. Dla technologii energetycznych oznacza to przyspieszone wdrożenia, większe inwestycje w R&D i rosnące miejsce dla rozwiązań cyfrowych, które ułatwią integrację OZE i zapewnią stabilność systemu energetycznego.