Wzrost znaczenia narzędzi AI w edukacji: Szanse i wyzwania

Rozwój narzędzi AI w edukacji: Obosieczny miecz

Sztuczna inteligencja (AI) coraz szybciej wkracza do szkół i uczelni na całym świecie, wzbudzając wśród nauczycieli poważne obawy dotyczące jej wpływu na proces uczenia się oraz uczciwość akademicką. Jak wynika z relacji pedagogów zebranych przez 404 Media, uczniowie i studenci coraz częściej sięgają po rozwiązania AI, takie jak ChatGPT, Google Bard czy Microsoft Copilot, aby automatyzować zadania domowe, eseje, a nawet udział w lekcjach. Często odbywa się to kosztem rzeczywistego rozwoju intelektualnego i krytycznego myślenia.

Generatywna AI — zmiany w dynamice klasowej

Wykładowcy na uczelniach, jak Robert W. Gehl, Ontario Research Chair of Digital Governance for Social Justice na York University, dostrzegają niepokojący trend. Gehl zauważa, że uczelnie często współpracują z wielkimi firmami technologicznymi, by promować nowe funkcje AI, co może być sprzeczne z wysiłkami nauczycieli na rzecz budowania uczciwości i umiejętności krytycznych. „Student może usłyszeć od wykładowcy ostrzeżenie przed używaniem generatywnych narzędzi AI, by następnie zobaczyć rekomendację Copilota lub podobnych funkcji w oficjalnych zestawach narzędzi kampusowych” – podkreśla Gehl. Jego zdaniem generatywna AI obecnie podważa proces nauczania i osłabia fundamentalne kompetencje rozwijane przez uniwersytety.

Rosnąca zależność — dane z praktyki

Podobne opinie wyrażają nauczyciele szkół średnich i wykładowcy studiów podyplomowych. Jedna z nauczycielek języka angielskiego z Los Angeles szacuje, że nawet 40% oddanych prac zostało utworzonych lub mocno przeredagowanych przez AI. Jeszcze bardziej niepokoi fakt, że nawet studenci kursów poświęconych „odpowiedzialnej AI” coraz częściej korzystają z pomocy algorytmów, co świadczy o normalizacji takiego zachowania nawet wśród osób mających przewodzić etycznym dyskusjom w przyszłości.

W nauczaniu języków obcych skutki tego trendu są wyjątkowo wyraźne. Nauczycielka hiszpańskiego ze stanu Oklahoma zauważa, że najlepsi uczniowie dostarczają zadania z tłumaczeniami bądź treściami, których sami nie rozumieją, a czasem przypadkowo oddają pytania czy podsumowania wygenerowane przez chatbota.

Chatboty AI na lekcjach online – delegowanie myślenia?

Korzystanie z AI podczas zajęć online przynosi nowe wyzwania. Jak relacjonuje nauczycielka języka angielskiego z Filadelfii, uczniowie często sięgają po chaty AI typu ChatGPT w trakcie lekcji na żywo, aby udzielać szybkich odpowiedzi – które jednak bywają niespójne lub pozbawione głębszego zrozumienia. Taka praktyka ogranicza autentyczny dialog, a próby ograniczenia wsparcia AI mogą prowadzić do całkowitego wycofania się części uczniów z aktywnego udziału w zajęciach.

Wyniki naukowe – wydajność akademicka a delegowanie poznawcze

Obawy nauczycieli potwierdzają najnowsze badania. Studia prowadzone przez Microsoft i Carnegie Mellon wykazały korelację między silnym zaufaniem do odpowiedzi generowanych przez AI a spadkiem umiejętności krytycznego myślenia – zjawiskiem określanym jako „cognitive offloading” (odciążenie poznawcze). Częsta praca z ChatGPT została powiązana także z pogorszeniem ocen i pamięci u studentów.

Czy wszyscy uczniowie są jednakowo narażeni?

Nie wszyscy pedagodzy są jednak zdania, że kryzys dotyczy całej edukacji. Ben Prytherch, profesor statystyki z Colorado State University, podkreśla, że choć modele językowe AI są powszechne, nie są wszechobecne. Przejście z prac domowych na pisemne zadania w trakcie zajęć przyniosło u jego studentów zauważalną poprawę umiejętności, co podważa tezę o końcu sztuki pisania w epoce AI.

Jednak zbyt surowa krytyka może pomijać głębokie zmiany kulturowe. Skargi na brak zainteresowania czy kreatywności uczniów – często przypisywane wpływowi cyfrowych mediów i sztucznej inteligencji – należy rozpatrywać w szerszym kontekście społecznym, a nie jako wyłączne niedostatki młodego pokolenia.

Co oferują nowoczesne narzędzia edukacyjne oparte na AI?

Asystenci pisania, platformy edukacyjne czy narzędzia do nauki zasilane AI oferują szereg funkcji dedykowanych uczniom: natychmiastową korektę gramatyki, strukturyzację esejów, streszczenia tekstów czy błyskawiczne tłumaczenia. Rozwiązania chmurowe, jak Microsoft Copilot czy Google AI, eliminują bariery w nauce i badaniach. Dla nauczycieli narzędzia AI oznaczają wzrost efektywności – mogą automatyzować informację zwrotną, generować testy czy wykrywać luki w wiedzy.

Tradycyjne nauczanie a edukacja wspierana przez sztuczną inteligencję

Tradycyjna edukacja kładzie nacisk na oryginalność myśli, rozwój krytycznego myślenia i głębokiej pracy. W przypadku wsparcia AI wygoda nierzadko wygrywa z głębokim przyswajaniem wiedzy. Ryzykuje się powierzchowność, tzw. „efekt Google” – przenoszenie pamięci i wnioskowania na platformy cyfrowe i narzędzia AI.

Z drugiej strony, odpowiedzialne wykorzystanie AI wyrównuje szanse – wspierając osoby z trudnościami w nauce lub uczniów z odmiennym językiem ojczystym przez adaptacyjne wskazówki i dodatkowe zasoby.

Zalety, zastosowania i rola AI na rynku edukacyjnym

Od wykrywania plagiatów po ścieżki personalizowanego uczenia – AI stymuluje innowacje w sektorze edtech. Nowe rozwiązania promują kreatywne, odpowiedzialne podejście do nauki, wychodząc poza schemat mechanicznego przetwarzania treści. Dynamiczny rozwój narzędzi generatywnych podkreśla zarówno atrakcyjność rynkową, jak i pilną potrzebę wypracowania jasnych zasad oraz metodyki pozwalającej w pełni wykorzystać potencjał AI w edukacji.

Dla innowacyjnych nauczycieli i firm technologicznych kluczowe jest nie odrzucanie sztucznej inteligencji, lecz kształtowanie krytycznego podejścia – uczenie, jak i kiedy korzystać z AI w sposób przemyślany. Dzięki temu sztuczna inteligencja może stać się nie tyle skrótem, co wsparciem w nauce przez całe życie.

Perspektywy: przyszłość AI w klasie

AI nie stanowi egzystencjalnego zagrożenia dla edukacji, lecz ma kluczowe znaczenie dla jej dalszego rozwoju. Jak podkreśla Nathan Schmidt, wykładowca akademicki i redaktor, wyzwaniem nie sama AI, lecz kultura biernej konsumpcji treści napędzana przez technologiczną transformację. Odpowiedzialność spoczywa zarówno na twórcach narzędzi cyfrowych, jak i nauczycielach: aby budować środowiska edukacyjne, w których liczy się proces, nie tylko efekt, i pielęgnuje się autentyczną ciekawość w rzeczywistości zdominowanej przez AI.

W świecie edukacji cyfrowej przyszłości samo zakazywanie AI nie wystarczy. Kluczem stanie się wypracowanie elastycznych strategii nauczania, które pozwolą połączyć innowacyjność z wysokimi wymaganiami intelektualnymi.