7 Minuty
Amerykański Urząd Patentowy i Znaków Towarowych (USPTO) doprecyzował rolę, jaką generatywna sztuczna inteligencja (AI) odgrywa w procesie patentowym: może wspierać twórców, lecz nie może być wskazana jako wynalazca. Najnowsze wytyczne wyjaśniają, w jaki sposób zgłaszający powinni traktować AI jako jedno z wielu narzędzi wykorzystywanych podczas opracowywania wynalazku.
USPTO postrzega generatywną AI jako narzędzie wynalazcy
W nowo opublikowanych wytycznych USPTO przyrównuje generatywną AI do wyposażenia laboratoryjnego, oprogramowania czy baz danych – czyli pomocnych narzędzi wspomagających proces twórczy, ale niebędących samodzielnymi autorami wynalazków. Jak podał Reuters, aktualizacja agencji jest efektem orzeczenia sądu federalnego, zgodnie z którym tylko osoby fizyczne mogą być wymienione jako wynalazcy zarówno w zgłoszeniach, jak i udzielonych patentach.
John Squires, szef urzędu, podsumował stanowisko tymi słowami: „Systemy AI, w tym generatywna sztuczna inteligencja i inne modele obliczeniowe, stanowią narzędzia używane przez ludzkich wynalazców. Mogą świadczyć usługi lub generować pomysły, lecz pozostają instrumentami w rękach człowieka, który faktycznie stworzył zgłaszany wynalazek”.
Znaczenie wytycznych dla patentów oraz współautorstwa
USPTO podkreślił, że nie przewiduje osobnego trybu oceny dla wynalazków, w których stosowano AI. Obowiązują tradycyjne zasady wskazywania wynalazcy: tylko człowiek może być uznany za twórcę. Jeśli nad nowym rozwiązaniem współpracuje kilka osób, nawet korzystających z pomocy AI, stosuje się ustalone reguły współautorstwa. Aktualne wytyczne wnoszą również większą przejrzystość w kwestii zdolności patentowej innowacji opracowanych przy wsparciu AI, takich jak kandydaci na leki zidentyfikowani lub zoptymalizowani przez modele generatywne.
Wyobraźmy sobie zespół badaczy, który korzysta z generatywnego modelu do projektowania struktur molekularnych. Zgodnie z nowymi wytycznymi, propozycje AI mogą służyć jako inspiracja i podstawa prac zespołu, lecz w dokumentacji patentowej należy wyraźnie wskazać osoby, które realnie opracowały kluczowe aspekty wynalazku. Podsumowując: AI może przyspieszać proces odkrywania, jednak prawo do wynalazku wciąż przypisywane jest wyłącznie ludziom.
Praktyczne działania rekomendowane dla twórców
- Dokładnie dokumentuj wkład ludzki – zapisuj, kto i kiedy opracował pomysły będące podstawą zgłoszenia patentowego.
- Rejestruj polecenia, wersje modeli AI oraz użyte zbiory danych, by potwierdzić, jaką rolę odegrały systemy AI.
- Opisz funkcję sztucznej inteligencji w zgłoszeniu patentowym – przedstaw ją jako narzędzie wspierające, a nie samodzielnego twórcę.
- Konsultuj się z rzecznikiem patentowym już na wczesnym etapie, jeśli AI miała istotny wpływ na etapy twórcze lub treść roszczeń.
Wytyczne USPTO mają zapewnić praktyczną jasność, gdy AI coraz częściej pojawia się w laboratoriach i procesach projektowych. Aktualne przepisy – zgodnie z którymi tylko ludzie mogą być wynalazcami – pozostają bez zmian, jednak urząd zaznacza, że przyszłe zmiany technologiczne lub prawne mogą wymusić kolejną aktualizację stanowiska. Na razie firmy oraz środowiska naukowe mogą nadal wykorzystywać generatywną AI dla zwiększenia innowacyjności, lecz muszą precyzyjnie dokumentować oraz dbać o wykazanie rzeczywistego ludzkiego autorstwa każdej zgłaszanej innowacji.
Generatywna sztuczna inteligencja a przyszłość prawa patentowego
Zmiany wprowadzane przez USPTO odpowiadają na narastające wyzwania dotyczące coraz powszechniejszego wykorzystania AI w sektorze badawczo-rozwojowym i przemysłowym. Współczesna sztuczna inteligencja coraz częściej uczestniczy w procesach wynalazczych, np. poprzez analizę danych, wskazywanie nowych rozwiązań technologicznych czy optymalizowanie procesów. Mimo to, obecne ramy prawne jasno rozróżniają rolę AI jako wsparcia i narzędzia od roli ludzkości jako twórcy.
W kontekście globalnym różne urzędy patentowe na świecie przyglądają się temu zagadnieniu. Międzynarodowe organizacje, jak Europejski Urząd Patentowy (EPO) czy Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), nadal podtrzymują stanowisko, że wynalazcą może być wyłącznie człowiek. Niektóre państwa podejmują jednak próby dyskusji nad ewentualnym uwzględnieniem AI jako twórcy, lecz zakres tych debat jest na razie ograniczony do środowisk eksperckich.
Podstawowe wyzwania związane z AI w patentowaniu
- Identyfikacja wkładu: Odnotowanie, które elementy wynalazku powstały w wyniku pracy ludzkiej, a które są efektem działania AI, jest coraz trudniejsze – szczególnie w przypadku zaawansowanych, złożonych modeli generatywnych.
- Problematyka współautorstwa: Gdy kilka osób korzysta z AI na różnych etapach prac wynalazczych, określenie prawdziwego zakresu współpracy i udziału może być wyzwaniem wymagającym precyzyjnej dokumentacji.
- Granice zdolności patentowej: Nie wszystkie wyniki prac wspomaganych przez AI spełniają kryteria innowacyjności, nowości czy poziomu wynalazczego, niezbędne dla uzyskania patentu.
Znaczenie dokumentacji w procesie zgłaszania wynalazków z AI
Rzetelne prowadzenie dokumentacji to kluczowy element podczas zgłaszania wynalazków powstałych przy pomocy sztucznej inteligencji. Eksperci radzą, aby zespoły badawcze oraz firmy technologiczne wdrażały wewnętrzne procedury umożliwiające odtworzenie całego procesu wynalazczego krok po kroku. Skrupulatność ta może mieć krytyczne znaczenie nie tylko przy uzyskiwaniu patentu, ale również w razie sporów sądowych i kwestii własności intelektualnej.
Wybrane dobre praktyki dokumentacyjne
- Tworzenie dzienników badań, w których notowane są etapy rozwoju wynalazku, decyzje oraz role członków zespołu.
- Przechowywanie historii pracy modeli AI, w tym używanych wersji, parametrów czy danych treningowych.
- Zachowanie historii komunikacji i podejmowanych działań związanych z rozwojem koncepcji wynalazku.
- Regularne konsultacje z działem prawnym, zwłaszcza przy wdrażaniu innowacji powstających na styku AI i działalności badawczo-rozwojowej.
Wpływ wytycznych USPTO na innowacyjność i branżę technologiczną
Wprowadzenie takich wytycznych pozwala na rozwój innowacji przy jednoczesnym zachowaniu jasnych ram prawnych. Firmy technologiczne, biofarmaceutyczne, a także naukowcy z uczelni mogą dalej korzystać z potencjału generatywnej sztucznej inteligencji w celu szybszego odkrywania, projektowania oraz testowania nowych rozwiązań. Dzięki precyzyjnemu dokumentowaniu procesu oraz odpowiedniemu zgłaszaniu patentów, coraz więcej innowacji ma szansę trafić na rynek, bez ryzyka naruszenia prawa patentowego.
Warto również podkreślić, że zachowanie transparentności i rozgraniczenie ról AI oraz człowieka służy budowaniu zaufania do nowoczesnych procesów badawczych – zarówno wśród ustawodawców, jak i społeczeństwa.
Kierunki dalszego rozwoju prawa patentowego
Dynamika zmian technologicznych sprawia, że instytucje odpowiedzialne za własność intelektualną muszą stale monitorować rozwój AI oraz dostosowywać ramy prawne. Możliwe są kolejne aktualizacje wytycznych, szczególnie jeśli sztuczna inteligencja osiągnie poziom, na którym jej wkład w proces twórczy stanie się jeszcze bardziej znaczący. Dzisiejsze regulacje są jednak nastawione na ochronę ludzkiej kreatywności i wykluczają automatyczne przyznawanie praw do wynalazku narzędziom cyfrowym.
W najbliższych latach kluczowe będą szerokie konsultacje publiczne, wymiana doświadczeń pomiędzy organami patentowymi z różnych krajów oraz rozwijanie spójnych standardów i interpretacji przepisów.
Podsumowanie – równowaga między innowacją a regulacjami prawnymi
Wytyczne USPTO wytyczają jasny kierunek dla wszystkich podmiotów korzystających z generatywnej sztucznej inteligencji w procesach wynalazczych. Sztuczna inteligencja – choć coraz potężniejsza i wszechobecna – pozostaje narzędziem w rękach człowieka. Autorstwo, uznanie prawne oraz możliwość rejestracji patentu nadal przysługują wyłącznie ludziom. Przedsiębiorstwa oraz naukowcy, pragnąc wykorzystać pełnię potencjału AI, powinni skoncentrować się na dokumentowaniu swojej pracy oraz ścisłej współpracy ze specjalistami od własności intelektualnej. Tylko takie podejście gwarantuje bezpieczeństwo prawne, sukces rynkowy i realny postęp w innowacyjności.
Źródło: smarti
Zostaw komentarz